Білім алмай, дінге деген жалаң қызығушылық танытатындардың мұндай қисынсыз сұрақ қоюы ғажап емес. Әңгімемді әріден бастайын...

- Бауырым, асықпа! Әуелі балақ туралы хадистерді толық талдап шығайық бірге. Кейін маған не айтсаң да, соны орындаймын, – дедім мен.

- Давай! – деді ол кекесінмен күліп, «шаруасы бітті» дегендей.

- Кейде бір мәселеде әр түрлі иснадпен (тізбекпен) келетін хадистер бар. Олардың барлығын оқып, түсініп барып қана үкім айту керек. Бұл мужтаһидтер арасында кездесетін жағдай. «Изардың тобықтан төмен түскен жері – тозақта» (Бухари «Сахих») деген хадисіне бірден «Естідік те бойұсындық» деп амал ететін болсақ, онда бұл қателік болады, - дедім мен.

- Қалайша?

- Хадис сахих болса, (сахих хадистің «әхәд» түрі) фиқһ мәселесінде оған амал ету міндет қой?!

- Иә, әрине. Сахих хадис болса болды ғой, вперед!

- Ал, енді Құран аяттарының бәрі «сахих»! Еш күмән жоқ. Әр аятына амал ету – парыз. Солай ма?

– Иә, брат, әрине! Құранның бір аяты былай тұрсын, бір әрпін мойындамай жоққа шығарсақ, имансыз боламыз!

– Иә, дұрыс айтасың. Құранның әр аяты бізге «мутауатир» жолмен жеткен соң, әр аятына иман келтіру – парыз. Бірақ, кей аятқа біз амал ете алмаймыз. Қарашы, (Құранды алып келіп, оқып бердім) Құранда:

– Қойшы?! Құранда осындай да аят бар ма не? (Ол ежіктеп тұрып оқыды).

– Иә, бар.

– Жоқ, амал етпейтін шығармыз.

– Иә, себебі, ол аят «мансух» болған. Яғни, үкімі жойылған. Оны насых қылатын аят бар. Яғни, үкімін жойған аят. Мысалы, «Мәида» сүресінің 90-аятында: «Араққа мүлде жақындамаңдар», – делінген. Яғни, арақ – харам, оны халал деген діннен шығады. Сен қарапайым қолымызда күнде ұстап жүрген Құранда қандай аят барын білмейсің. Ал, хадис кітаптары өте көп. Ондағы «балақ қысқарту» туралы келген басқа хадистерді естімедің ғой. (Ол үндемеді. Мен сөзімді әрмен қарай жалғастырдым).

– Осы аятты түсіндіру үшін басқа аят келгеніндей, сенің айтып тұрған Сахих Бұхаридағы аталмыш хадисіңді де түсіндіріп, басқа да сахих хадистер келген. Сен айтқан мәтіндегі хадис бір рет қана келген, жоғарыдағы арақ туралы жалғыз аят сияқты. Мысалы, оған дәлелді Нәсәи мен Тирмизи, Әбу Дәуд пен Ибну Мәджәдан іздемей-ақ, Бұхари мен Мүслімнен келтіре қояйын. Мысалы, «Кімде-кім киімін тәкаппарлықпен сүйретіп жүретін болса, қиямет күнінде Алла оған қарамайды» (Бұхари 4/24). Ал мына хадис, тіптен ашып айтып берген:

– Мм. (Ол ойланып қалды).

– Біл, бауырым! Алла сенің бір киіміңнің ұзын не қысқалығына қарап тозаққа салмайды, «Алла Тағала сендердің келбеттерің мен дене пішімдеріңе емес, жүректерің мен істеген амалдарыңа қарайды» (Муслим) деген хадисін есіңе ал. Бұл хадисті естіген боларсың?!

– Иә.

– Ендеше, «Жүрегіңде зәредей тәкәппарлық болмасын, әйтпесе жәннәттың иісін сезбейсің» (Муслим 1/93) және амал ету барысында киіміңді қысқа киіп, халықты діннен шошытпа, керісінше «сүйіншіле және жеңілдет» (Бұхари).

– Бауырым! Үш сұрағыма жауап берші. Сосын бұл мәселеге нүкте қояйын.

– Иә, бисмиллә.

– Пайғамбарымыз (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) өзі балағын төмен түсіріп киген бе? Сахабалар? Әйелдер ше?

– Жақсы. Тыңда ендеше. Пайғамбарымыздың (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) ісіне дәлел: «Қабиса әл-Һиләли: «Күн тұтылған еді. Пайғамбар (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) қорыққан күйінде, тіпті көйлегінің етегі сүйретіліп, үйінен шықты», – делінген хадистерде. («Муснад Сахаба фи әл Кутуб әт Тисға» 49/259) Бұл тақырып туралы Тирмизиде де хадистер бар.

Сахабаның ісіне дәлел:

Бірақ, бұл хадистің әйелдерге еш қатысы жоқ. Ибн Омар:

– Түсіндім. Алла разы болсын, – деді де, жаңа танысым өз жөнімен кете берді.

Иә, қарапайым мәселені қиындатып, дінді келте түсініп жүрген қаншама бауырларымыз бар. Ал оларға ақ-қарасын ажыратып, ақиқатты жеткізу үшін білім керек. Ендеше, білімге талап қылайық, бауырлар! Ізденейік, алған ілімізге амал етейік.