Имам Науауи бір сөзінде: «Біліңіз, пенденің дені сау уақытында қорқушы әрі үміт етуші күйде болуы құп саналады. Яғни, өзінің күнәлары себепті Алланың жазасынан қорқуы мен Алланың кешірімі және сауабына деген үмітті жүрегіне сыйғыза білуі[1]», - деген екен. Демек, адам бойындағы қорқыныш пен үміт тепе-теңдікте үйлесім табуы керек. Мұндайда қорқыныш үміттен, үміт қорқыныштан басым түспеуі тиіс. Мұны Алла Тағала жайлы жақсы ойда болу дейді. Алла жайлы жақсы ойлау деген не? Оның мәні неде, қалай болады? Оның талабы неден тұрады?..

Құдси хадисте:

يقول الله -تعالى-: أنا عند ظن عبدي بي، وأنا معه إذا ذكرني؛ فإن ذكرني في نفسه، ذكرتُه في نفسي، وإن ذكرني في ملأ، ذكرته في ملأ خير منه...

Хадисші ғұлама Мұхаммед Ауама өзінің «Мин сихах ахадис құдсиа» атты еңбегінде: «Пенде ойы – анық таным, шынайы сенім. Алла Тағала жайлы пенделерінің ойына тыныштық беріп: Сендер қорықпаңдар және үрейленбеңдер. Менің мағфиретімнен үмітте болыңдар. Мен күнәларыңды кешіреді деп кәміл иман етсеңдер, Мен күнәларыңды кешіргеніме толықтай сеніңдер. Егер Менен дұға етіп сұрасаңдар, жауап берілетініне және қол жетілетіне иман етіп жасаңдар. Менің құзырымнан мол сыйды үміт етіп жасаңдар. Оған толықтай сеніңдер. Сонда тілектеріңе қол жеткізесіңдер. Мен сендердің сенімдерің һәм үміттеріңе қарай мәміле етемін», -  дейді»,  - деп жазған екен.

Пенделердің басқа жағдайларында да осылай. Барлық жағдайда пенде Раббысына толықтай иман етіп, әрекет етуі тиіс. Сондықтан да бұл хадистің басқа да риуаяттарында

أنا عند ظن عبدي بي، فليظن ما شاء

لا يموتنَّ أحدكم إلا وهو يحسن الظن بالله تعالى

Алайда, Жаратқан жайлы жақсы ой мен алдану арасында байқалмайтын бір айырмашылық бар. Жаратушы жайлы жақсы ой пендені құлшылыққа және қам-қарекетке жетелейді. Ал, алдану «Құдай кешіреді» деп пендені күнәға үндейді. Құдай бізді көркем ниет пен жалғандығы жоқ жақсы ойдан айырмасын.

[1] Риядус Салихин

[2] Бұхари

[3] Муслим, Әбу Дауд

[4] Тирмизи, Әбу Дауд