Алдыңғы бөлімге өту

Өскелең ұрпақ елдің келешегі, оларға тиісінше рухани тәлім беру, тәрбиелеу – ата-ана, ел ағалары мен дін жетекшілерінің алдындағы негізгі міндеттердің бірі. Бұл қазіргі жастардың адамгершілігі мол, рухани бай азамат болып қалыптасуы үшін маңызды. Сондықтан да шығыстық түсініктегі тәрбие ұғымының ел болашағына бағыт-бағдар берудегі маңызын ескерген жөн. Өйткені ана жатырында жатқан сәтінен бастап бала тәрбиесіне көңіл бөлуге шақырытан мұсылманшылық тәлім біздің халықтың дәстүрімен біте қайнасқан.

Түсіне білген адам үшін дін исламдағы аят пен хадистердің әрбірі адамды көркем мінезге шақыратын құндылықтарға тұнып тұр. Мысалы пайғамбардың ﷺ имам Мүслімде келетін мына әйгілі хадисын алып, ондағы құндылықтарды ашып көрейік:

Бұл хадисте бірнеше тәрбиелік құндылықтар бар. Оларды хадистің қамтыған мағыналары арқылы баян етуге болады.

Адам қоғамда өмір сүргендіктен үнемі бір-біріне мұқтаж. Ислам бұл қарым-қатынастың дүрыс негізде болуын және дұрыс бағытта дамуын қалайды. Сондықтан адамдар арасындағы қатынастың мейірім мен құрмет негізінде жақсы сөз сөйлеп, жақсы көршіліктің, меймандостық пен өзара сүйіспеншіліктің болуы тиіс.

Бұл құндылықтарды жоғарыдағы хадистің екінші мағынасынан көреміз. Сонымен, жақсы сөз айту немесе үнсіз тұру яғни, қасыңыздағы адамға жақсы сөз айтпасаңыз, онда үнсіз тұрғаныңыз мақұл. Сондай-ақ, құндылықтың бұл түріне «орынсыз сөлемеу» қасиетін де жатқызуға әбден болады. Қазақ бұған қатысты «Жақсы сөз, жарым ырыс», – деп бекер айтпаса керек. Қай уақытта болмасын тек жақсылық сөйлеген дұрыс. Жақсы сөздің жақсылығы бар. Егер жастың бойында осы жақсы сипаттар болса, бұл оның көрегенді және тәрбиелі екенінің белгісі.

Көп сөйлеген адамды бәдік деп ешкім жақтыра қоймайды. Ислам адамның өзіне қатысты болмаған іске араласпағанды мақұл көреді. Пайғамбар ﷺ: «Исламды жақсы ұстанудың белгісі – (адамның) өзіне қатысы жоқ нәрселерге араласпауы», – деп айтқан.

Үйде, жұмыста, қоғамдық орындарда сөйлеу әдептілігін ұстану да жақсы мінезге жатады.

Исламда иманның кемелдігі мен діннің шынайылығы – көршіге жақсылық жасау, оны ренжітпеу болып табылады. «Үй сатып алма, көрші ал», – деген даналық сөзі қазақтың да көршіге көрсететін құрметін білдіреді. Алла тағала көршіге жақсылық жасауды Құран да да айтқан:

Қонақжайлылық – имандылық белгісі және исламды дұрыс ұстанудың бір көрінісі. Қазақ мейманжанды кісіге «Қонағын құдайдай күткен», – дейді. Себебі, қонақты күту – үлкен көрегенділік пен мәдениет. Қазақтың бұл сөзі осындай аят-хадистерден бастау алуы да әбден мүмкін. Себебі пайғамбар ﷺ:

Расында да меймандостық – исламда сақталатын әдептілік ережелері мен құрметке лайық адамгершілік қасиеттерінің бірі, сондай-ақ  бұл – пайғамбарлар мен ізгі адамдардың бойына тән қасиет. Осы орайда мейманға құрмет көрсету үй иесінің жақсылық жасау қасиетін көрсетеді. Қазақ атам қонақты «Құдайы қонақ», «құтты қонақ», «қонақпен еріп құт келеді» деп тегін айтпаса керек. Бұл да дініміз бен дәстүріміздің бірін-бірі толықтырып отыратынын білдіреді.

Жалғасы бар...